W przypadku każdego przedsiębiorstwa zależnego od ziemi uprawnej, lasów, wody, energii słonecznej, wiatru, powietrza, surowców nieodnawialnych i innych elementów tzw. kapitału naturalnego przewidywanie ryzyk związanych z utratą funkcji ekosystemów i planowanie działań zapewniających ich minimalizację, staje się coraz częściej kluczowym obowiązkiem i niezbędnym elementem strategii biznesowej.
Z tego artykułu dowiesz się:
- na czym polega bioróżnorodność
- dlaczego bioróżnorodność to ważny element strategii biznesowej firm
- dlaczego firmy powinny analizować swój wpływ na bioróżnorodność, niezależnie od wielkości
- dlaczego dotychczasowe kompetencje pracowników wymagają aktualizacji w kontekście raportowania ESG
- dlaczego pozorowane działania w zakresie wpływu na bioróżnorodność to zły pomysł
Bioróżnorodność oznacza zróżnicowanie ekosystemów, gatunków i informacji genetycznej na ziemi lub w określonym siedlisku. Bioróżnorodność jest niezwykle istotna dla zapewniania usług ekosystemowych. Zróżnicowane i stabilne siedliska przyrodnicze (m.in. lasy, bagna, rzeki, tereny rolnicze, zieleń miejska) dostarczają wartościowych dla człowieka surowców (żywność, woda, surowce, substancje lecznicze) i usług (min. retencja i oczyszczanie wody, regulacja temperatury, oczyszczanie powietrza).
Bioróżnorodność – ważny element strategii biznesowej firmy
Szacuje się, że ponad 50% globalnego produktu krajowego brutto zależy od środowiska naturalnego[1]. Inicjatywa UNEP wykazała, że 13 z 18 sektorów wchodzących w skład indeksu FTSE 100 jest związanych z procesami o dużej lub bardzo dużej zależności od kapitału naturalnego, a utrata stabilności ekosystemów może zwiększyć ryzyko operacyjne w jednej na pięć firm[2],[3].
Jednocześnie wielkopowierzchniowe przekształcenie powierzchni ziemi, zanieczyszczenie środowiska i zmiany klimatu przyczyniają się do najszybszego w historii życia na Ziemi, wymierania gatunków i zanikania cennych ekosystemów[4]. Proces ten stanowi bezpośrednie zagrożenie do funkcjonowania wielu przedsiębiorstw, których model biznesowy w całości lub części uzależniony jest od kapitału naturalnego i/lub bioróżnorodności. Konieczność zachowania kapitału przyrodniczego wynika zatem nie tylko ze względów moralnych wynikających z ograniczania wymierania gatunków, które stanowią wartość samą w sobie (wartości autoteliczne przyrody), ale jest argumentowana naturalnym dążeniem człowieka do dobrobytu i poprawy jakości życia. W przypadku przedsiębiorstw zależnych od kapitału naturalnego przewidywanie ryzyk związanych z utratą funkcji ekosystemów i planowanie działań zapewniających ich minimalizację, staje się niezbędnym elementem strategii biznesowej. Wzrost świadomości ekologicznej sprawia, że powszechne są zachowania, których celem jest ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko w związku z codziennymi czynnościami (przykładowo: korzystanie z zrównoważonych środków transportu, ograniczenie zużycia wody i korzystanie z bidonów na wodę). Jednocześnie świadomi klienci i kontrahenci oczekują wdrażania przez przedsiębiorstwa prośrodowiskowych rozwiązań.
Raportowanie wpływu na bioróżnorodność i ekosystemy to wymóg prawny
Raportowanie według wspólnych europejskich standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju uwzględniające między innymi wpływ na bioróżnorodność i ekosystemy staje się także wymogiem prawnym. Zgodnie z dyrektywą CSRD obowiązkowe raporty za 2024 rok dotyczą największych spółek giełdowych, ale już od przyszłego roku staną się typową praktyką dla wszystkich dużych firm. W niedalekiej przyszłości sprawozdawczość ta obejmie także mniejsze podmioty, choć zazwyczaj na zasadzie dobrowolności[5].
Kierując się nowymi uwarunkowaniami, wiele przedsiębiorstw podejmuje działania mające wyłącznie na celu wywoływanie u klientów pozornego wrażenia, że produkt lub przedsiębiorstwo są w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Unia Europejska, dostrzegając zagrożenia dla rynku i konkurencyjności jakie wywołują pseudoekologiczne praktyki rynkowe, wprowadza rozwiązania, które mają przeciwdziałać tak zwanemu greenwashingowi[6],[7],[8].
Polskie przepisy odnoszą się natomiast ogólnie do określonych praktyk marketingowych przedsiębiorców, wskazując działania, których nie powinni oni stosować[9],[10],[11]. Przepisy te mogą być jednak wykorzystane także do zwalczania praktyk greenwashingowych[12].
Wiedza jest niezbędna do ograniczania negatywnego wpływu firmy na środowisko
Przyczyną stosowania pozorowanych działań proekologicznych przez przedsiębiorstwa są nie tylko chęć maksymalizacji zysku, ale także brak odpowiednich wiedzy i kompetencji w zakresie zrównoważonego rozwoju. Podstawą planowania i wdrażania działań mających na celu ochronę bioróżnorodności i ekosystemów jest obiektywna identyfikacja, ocena i udokumentowanie zależności pomiędzy działalnością biznesową a środowiskiem przyrodniczym. Analiza ta polega m.in. na identyfikacji bezpośrednich i pośrednich wpływów przedsiębiorstwa na obszary o wysokiej bioróżnorodności (m.in. obszary wodno-błotne, obszary Natura 2000). Pozyskana w ten sposób wiedza pozwala na planowanie i wdrażanie działań, które w rzeczywisty i skuteczny sposób przyczyniają się do ograniczenia negatywnego wpływu przedsiębiorstwa na środowisko oraz zmniejszenia ryzyk związanych z utratą bioróżnorodności.
Raportowanie ESG – nowe kompetencje pracowników
Wdrożenie zrównoważonych praktyk biznesowych, które przyczyniają się do kształtowania korzystnych relacji pomiędzy biznesem i środowiskiem przyrodniczym, generuje wymierne korzyści wizerunkowe, zwiększa stabilność przedsiębiorstwa oraz pozwala na spełnienie wymagań w zakresie raportowania zgodnie z standardami określonymi w ESRS. Jest to nowe aktualne wyzwanie, przed którym postawieni zostali przedsiębiorcy. Sprostanie temu wzywaniu wymaga rozwoju kompetencji, które wykraczają poza standardowe ramy kształcenia pracowników.
O Autorze
dr Łukasz Pierzchała
Doktor nauk technicznych w dyscyplinie inżynieria środowiska oraz magister biologii ze specjalnością biologia w ochronie środowiska. Ukończył studia wyższe na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Pracę licencjacką i magisterską bronił na Katedrze Geobotaniki i Ochrony Przyrody. Stopień doktora uzyskał na Wyższej Szkole Górniczej w Ostrawie (TU-VSB Ostrava) – kierunek ochrona środowiska terenów uprzemysłowionych, specjalność inżynieria ekologiczna. Jest autorem i współautorem opracowań środowiskowych, w tym inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczych, raportów oddziaływania na środowisko przedsięwzięć inwestycyjnych oraz prognoz oddziaływania na środowisko dla dokumentów strategicznych różnego szczebla. Posiada doświadczenie w realizacji projektów krajowych i międzynarodowych uwzględniających tematykę wyceny usług ekosystemowych (projekt Recovery, Reecol, Opi-TPP 2.0, Edaphos).
—
[1] Źródło: Światowe Forum Ekonomiczne (WEF)
[2] Swiss Re Institute Biodiversity and Ecosystem Index,” Swiss Re Group (2020), accessed December 2021
[3] New tool allows financial institutions to see their exposure to Natural Capital risk,
” UN environment program (2018), accessed December 2021.)
[4] Díaz, S. M., Settele, J., Brondízio, E., Ngo, H., Guèze, M., Agard, J., … & Zayas, C. (2019). The global assessment report on biodiversity and ecosystem services: Summary for policy makers.
[5] Źródło: https://www.gov.pl/web/finanse/dyrektywa-o-sprawozdawczosci-przedsiebiorstw-w-zakresie-zrownowazonego-rozwoju-juz-opublikowana
[6] Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniająca dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 149 z dnia 11 czerwca 2005 r., s. 22–39).
[7] Projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie uzasadniania wyraźnych oświadczeń środowiskowych i informowania o nich.
[8] Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz. Urz. UE L 189 z dnia 20 lipca 2007 r., s. 1–23, ze zm.).
[9]Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. z 2023 r. poz. 845).
[10] Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2022 r. poz. 1233).
[11] Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2023 r. poz. 1689 ze zm.).
[12] Żródło: https://www.ey.com/pl_pl/climate-change-sustainability-services/greenwashing-co-to-jest-esg-fy24
